Antalya Saklıkent’teki Bakırlıtepe’birlikte 2 bin 500 metre yükseklikte kurulan TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG), 25 yıldır âlem gözlemlerine imkan sağlıyor.
TÜBİTAK’tan yapılan açıklamaya göre, Türkiye’nin uluslararası ölçekteki evrene açılan penceresi TUG, 25 yıldır kaşiflik görevini sürdürüyor.
1980’li yıllarda Türkiye coğrafyasında yapılan gözlemevi düzlük seçimi çalışmaları sonrasında belirlenen bu mıntıka, dünya ölçeğinde gözlemevleriyle karşılaştırılabilecek seviyede baht kalitesine topluluk bulunuyor.
TÜBİTAK’ın destekleriyle ortaya çıkarılan önceki millî araştırma kurumlarından biri olan TUG, celal rasathane olarak bakım veriyor.
TUG, 25 yıldır yaptığı çalışmalar ve edindiği deneyimlerle sayımsız başarıya imza atarak Türkiye’birlikte ve dünyada türe ettiği yeri aldı. TUG’un önce teleskopu olan 40 santim yetenekli T40 teleskopunda evvel mum Karı 1997’dahi makbuz ve gözlemevinde bilimsel gözlemler başladı. Hemen ardından TUG’un evvel gözleme dayalı makalesi yayımlandı.
Dört etkili teleskopla müşahede
Yılda sayı farkı 220 akşam gözlem yapılabilecek derecede iyi cevvi koşullara topluluk TUG Bakırlıtepe Yerleşkesi’nde zaman bakımından araştırmacıların hizmetinde aktif dört rasatçı yer alıyor.
1,5 metrelik sunu balaban ayna yetenekli optik rasatçı olan RTT150 teleskobuyla Ağustos 2000’bile geçmiş talih gözlemleri yapıldı. Bu sonuçlar 2001 yılında ortak makaleyle olgun dünyasına duyuruldu.
Şimdiye büyüklüğünde uzak gökadalar, ötegezegenler, ibret bap, kaknem enerji, gama ışını patlamaları ve Dünya’ya yakın geçen asteroitlerin takibi kabil güncel konularda takatli haddinden fazla tayfsal ve fotometrik (ışıkölçüm) gözlemsel araştırma projesi üretildi.
2020’den itibaren bakir tıpkı meram üstlenen bu teleskopla Almanya ve Rusya iş birliğinde 13 Orak Ayı 2019’da fırlatılan ve yekpare gökyüzünü X ışınlarıyla tarayacak olan SRG (Spectrum Röntgen Gamma) uydusunun düzlük tabanlı bindi gözlemleri ve keşfettiği bakir kaynakların gözlükçü bölgedeki gözlemleri yapılmaya başlandı.
Türkiye’deki önce robotik müşahit yerine kurulan 0,4 metre gözgü yetenekli ROTSE III-d teleskobu ise 2004’ten bugüne gama ışını patlamalarının izlem teleskobu olarak çalışıyor. Avustralya, Afrika, Amerika, Avrupa kıtalarına müesses 4 robotik teleskoptan biri olan ROTSE III-d, TUG’da hizmet vermeye bitmeme ediyor.
Bir metre ayna yetenekli T100 teleskobu, özellikle serbest alanda çok mahiyet ışıkölçüm yahut vaziyet tayin (astrometri) gayeli gözlemlerde kullanılmak üzere yaptırıldı. 2-8 Eylül 2009’da kurulan T100 teleskobunda geçmiş çırağ 7 Teşrinievvel 2009 gecesi alındı. T100 teleskobunda bilimsel gözlem projelerine Teşrinievvel 2010’da başlandı. Ruz sistemi dışında seyyare araştırmaları (ötegezegenler) ve Dünya’ya andıran göktaşlarının izlenmesi üzere aktüel konulardaki araştırı projeleri bu teleskopla yürütülüyor.
60 santimetre gözgü yetenekli robotik olarak çalıştırılan T60 teleskopu, uzun dönemli değişen yıldızların ışıkölçüm özelliklerini ve etraflı dönemli koşa yıldızların fiziksel özelliklerini etüt etmek için kullanılıyor. Ilkgüz 2008’de kurulan T60 teleskopunda CCD kamerayla önce ışık 5 Eylül 2008 gecesi alındı. Bu teleskopla bilimsel müşahede projeleri ise Ağustos 2010 döneminde başlatıldı.
TUG’da bugüne kadar 500 proje yürütüldü. 1998 ile 2022 yılları arasında ise 450 yazı yayımlandı.
Akdeniz Üniversitesi Yerleşkesi’ndeki TUG dümen binası bahçesinde 2009’da Bilgi ve Toplum Merkezi’nde (BİTOM) 35 santim gözgü yetenekli tamlık bizatihi rasıt kuruldu. Bu rasatçı baht meraklılarına ve öğrencilere ücretsiz hizmet veriyor. Üstünde kâin Ruz teleskopu ile Gündüz lekeleri ve gayrı etkinliklerin izlendiği teleskoptan uyduların takibi amacıyla dahi yararlanılıyor.
Gökyüzü rasat etkinlikleri 24 yıldır yapılıyor
TUG’un imzası niteliğindeki gökyüzü müşahede etkinlikleri 1998’üstelik başladı. Ilkin, TÜBİTAK Veri ve Maharet Dergisi henüz sonradan Bilgi ve Sosyete Dairesi Başkanlığı eliyle ve TUG ortaklığıyla önceki Antalya Saklıkent’te planlı aktiflik, 24 senedir düzenleniyor. Evveli elden Antalya Saklıkent’te yapılan etkinliği, Endüstri ve Uygulayım Bilimi Bakanlığı 2019’da Anadolu’nun değişik şehirlerine ifşa kararı aldı.
2022’birlikte sema gözlem etkinlikleri, Endüstri ve Teknoloji, Gençlik ve Spor, Ekin ve Turizm bakanlıklarının himayesinde, yerel yönetimlerin, mütenevvi alım ve kuruluşların katkılarıyla Diyarbakır, Van, Erzurum ve Antalya’da dünya tutkunlarını bir araya getirdi. Önceleri kapalı sayıda katılımcıyla gerçekleşen etkinlikler halka açıldı ve on binlerce kişinin bu etkinliklere katılması sağlandı.
