Türkiye’nin üçüncü Cumhurbaşkanı Mehabet Bayar’ın vefatının üzerinden 36 sene geçti

Demokratikleşme ve özgürleşme alanında makro çalışmalara imza atan Türkiye’nin üçüncü Cumhur Reisi Ihtişam Bayar’ın vefatının üzerinden 36 yıl geçti.

AA muhabirinin derlediği bilgilere bakarak, 1883 yılında Bursa’nın Gemlik ilçesinin Umurbey köyünde dünyaya gelen Bayar, önceki ve ortaöğrenimini Umurbey’dahi tamamladı.

Ardından Bursa’birlikte İpek Patika Yüksekokulu ve College Francais dahi l’Assomption’da eğitim bilimi gören Bayar, ahbaplık ve bankacılık alanlarında çalıştı.

Bayar’ın 1903 yılında evlendiği İnegöllüzade Refet Bey’in kızı Reşide Hanım’dan Refi, Turgut ve Nilüfer ünlü üç çocuğu oldu.

İttihat ve Terakki’nin Bursa’bile muamma kolu olan “Kategori”ye 1907’da giren Bayar, Iye bölgesinde cemiyetin çalışmalarını hızlandırmak ve bölgedeki etkinliğini çoğaltmak üzere İzmir’e özel bir görevle gönderildi.

Balkan Savaşı’nda Bulgar ordularıyla savaşmak üzere Bursa’dan gizlice ayrılarak evvel İstanbul’daki askeri karargaha, oradan de cepheye giden Bayar, İzmir’de 1918 yılında işgali engel olmak ve işgalci kuvvetlere karşı direnç düşünmek üzere kurulan İzmir Kayırma-i Hususiyet-ı Osmaniye Cemiyetinde hareketli nümayiş aldı.

İttihatçı kimliği ve hakkındaki tutuklama emri yüzünden ismini dönmek zorunda küsurat Bayar, İzmir’in işgali tehlikesi belirince, “Galip Öğretmen” geçici adıyla efe ve köy hocası gibi bölgeyi dolaşarak işgale alın propaganda yaptı.

Görgülü nehiy edilince halkı Palikarya kuvvetlerine cebin organize etmek için çalışmalar gerçekleştiren Bayar, Balıkesir Kongresi öncesinde yapılan toplantıda “Sivil Kortej Komutanlığı”, kongrede ise oy birliği ile “Akhisar Milli Meze Kumandanlığı” unvanı aldı.

Atatürk’ün takdir ettiği isimlerden oldu

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu, Milli Savaşım’nin lideri Mustafa Kemal Atatürk, Bayar’ın bu süreçteki gayretlerini takdirle karşıladı. Nutuk’ta Bayar’ın ismine saha veren Atatürk, şu ifadeleri kullandı:

“Aydın dolaylarında, İzmir’in işgalinden sonra, leşker ve halktan ara sıra vatanseverler, Yunanlılara karşı defans, halkı cesaretlendirme ve silahlı milli teşkilat ihdas gayretleriyle çalışıyorlardı. beraber İzmir’den kişi ve elbise değiştirerek o bölgeye gitmiş olan Oran Bey’in (İzmir Saylav Büyüklük Bey’dir) mücahede ve fedakarlığı anılmaya derece.”

Osmanlı Mebusan Meclisi’nin toplanması için yapılan 1919 seçimlerinde Saruhan (Manisa) mebusu adayı yerine gösterilen Heybet Bayar, saylav seçilerek İstanbul’üstelik toplanacak serencam Osmanlı Mebusan Meclisi’ne iltihak hakkını elde etti. İstanbul hükümetinin “arananlar ve yakalanacaklar” listesinde düzlük almasına karşın Bayar, 12 Eş 1920’da toplanan sonuç Osmanlı Mebusan Meclisi’ne Saruhan Sancağı milletvekili yerine katıldı.

İstanbul ve Osmanlı Mebusan Meclisi, 16 Mart 1920’birlikte karışma edilirken, Milli Mücadele taraftarı vekiller Malta’ya sürgüne gönderildi. Ancak Bayar, Meclis’in engelleme edileceği haberini önceden öğrendiği için Malta’ya cımbar edilmekten akıbet anda kurtuldu. Malta’ya sürgüne gönderilenler haricindeki Osmanlı Mebusan Meclisi üyeleri, Milli Savaşım’nin merkezi Ankara’birlikte toplanmaya başladı.

Yeni Cumhuriyetin İktisat Bakanı oldu

Bayar, Atatürk’ten aldığı talimatla Anzavur Ayaklanması’nı bastırma görevini namına getirdiği sıralarda, Iri Millet Meclisi 23 Nisan 1920’bile Ankara’da açıldı. Bu nedenle Bayar, Meclis’e 2 hafta geç katıldı.

Birinci Büyük Kavim Meclisi’nde saylav adına fariza düzlük Bayar, 27 Küçük Ay 1921’dahi İktisat Bakanı oldu. Lozan Hazar Konferansı’na müşavir göreviyle katılan Bayar, Osmanlı borçları ve bunların ödeme şekliyle ait önerisiyle dikkatleri üstüne çekti. Borçların kızıl namına kuponla ödeme yöntemini öneren Bayar, böylece canlı Cumhuriyetin hesaplı yükünün balaban oranda hafifletmesinin zeminini hazırladı.

1923 seçimlerinden sonradan İkinci Balaban Budun Meclisi’ne İzmir saylav adına giren Bayar, 1924 yılının mart ayında Takas, İmar ve İskan Bakanlığına atandı ve İş Bankası’nın kuruluşunu tertip etmek üzere ayrımsız yılın orak ayı ayında bu görevinden ricat etti. İş Bankası’nın kurulmasında muhteşem afi oynayan Bayar, 1932 yılına büyüklüğünde bankanın umumi müdürlüğünü üstlendi.

Bayar, 1932-1937 yılları arasında İktisat Bakanlığı görevini sürdürürken, 1937-1939 yılları arasında başbakanlık yaptı.

Türkiye’nin üçüncü reisicumhur seçildi

Mustafa Eksiksizlik Atatürk’ün 10 Son Teşrin 1938 yılında son etmesinin peşi sıra Şevket Bayar, Müşir Fevzi Takip Etmek ile müşavere ederek, aralarında yaşanan birçok düşünce ayrılığına rağmen İsmet İnönü’nün Cumhur Reisi seçilmesini destekledi. Bayar, henüz sonraları siyasi yaşamını İzmir saylav adına sürdürdü.

Çok partili politik yaşamın başlaması üzerine 1946 yılının karı ayında Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile Demokrat Parti’yi (DP) kuran Bayar, tümen başkanlığına getirildi.

Mayıs 1950’üstelik halkın balaban desteğiyle hisse senedi başına mevrut DP iktidarında, Fehamet Bayar Cumhurbaşkanı, Bacanak Koraltan TBMM Başkanı oldu. Bir Numara Adnan Menderes hükümeti 22 Mayıs 1950 tarihinde göreve başladı.

Bayar, 22 Mayıs 1950’üstelik Türkiye Nazik Kavim Meclisince Türkiye’nin üçüncü reisicumhur seçildi.

Yassıada’dahi yargılandı

Demokratikleşme ve özgürleşme alanında kocaman çalışmalara imza atan Bayar ve arkadaşlarının “Kâfi saraka milletin” sloganıyla çıktıkları sefer, 27 Mayıs 1960 askeri darbesiyle akıbet buldu.

Reisicumhur Çap Bayar, Başbakan Adnan Menderes, hükümet üyeleri, DP’li milletvekilleri, Erkânıharbiyeiumumiye Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun ile çeri ve kâh ense düzey amme görevlileri gözaltına alındı. Tamlık tutuklular, Yassıada’da hapsedildi.

Yassıada’daki yargılamalar, 14 Ekim 1960’ta başlayıp 15 Eylül 1961’dahi karara bağlandı. Hep 19 dosyada toplanan davalar, “Anayasayı ihlal” davasıyla birleştirildi. Yargılamalar neticesinde Bayar, 15 Eylül 1961’dahi Yassıada Mahkemesi aracılığıyla idama mahkum edildi. yaş haddi zımnında cezası, müebbet hapse çevrilen Bayar, 7 Son Teşrin 1964’te rahatsızlığı zımnında erkin bırakıldı.

Oran Bayar, 22 Ağustos 1986’dahi İstanbul’üstelik vefat etti.



Share: