Osmanlı İmparatorluğu’nun en teferruatlı süre tahtta artan padişahı Kanuncu Sultan Süleyman Konak’ın vefatının üzerinden 456 yıl geçti.

AA muhabirinin kaynaklardan derlediği bilgilere bakarak, babası Osmanlı İmparatorluğu’nun 9’uncu padişahı Ağır Hükümdar Tamam, annesi Ayşe Hafsa Padişah olan Hükümdar Süleyman Eğlek, 6 Kasım 1494’te babasının mutasarrıf olduğu Trabzon’da doğdu.

Çocukluk yılları Trabzon’birlikte güzeşte 1. Süleyman, vukuf, kült, askerlik ve yazın alanlarında eğitim bilimi almak için Topkapı Sarayı’nda bulunan Enderun’a gönderildi.

Saruhan sancak beyliğine 1513 yılında atanan Odalık Süleyman Konak, babası 1. Doğruca’in 22 Ilkgüz 1520’dahi ölümü üzerine İstanbul’a gelerek, 30 Ilkgüz 1520 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu’nun padişahı adına yazboz tahtası artık.

Kaynaklarda düz düz bilgilere bakarak, Venedik Elçisi Bartolomeo Contarini, bakir yazboz tahtası çıkan 1. Süleyman’ı “26 yaşında, detaylı fakat sırım üzere ve kibar görünüşlü. Boynu biraz aşkın etraflı, yüzü tutkun, burnu kartal gagası üzere kıvrık. Röfle üzere bıyığı ve pespaye ayrımsız sakalı var. Cildi biraz koku olsa de yüzü berenarı iyi. Derisi solgunluğa cereyanlı. Beyinli bir hükümdar olduğu söyleniyor ve dizge onun saltanatının doğru olacağını umuyor.” diye niteleyerek tanımladı.

İlk seferine güdük tıpkı sürede çıktı

Odalık Süleyman Konak, yazboz tahtası çıktıktan sonraları evvel seferini, 18 Mayıs 1521’da Macaristan Krallığı’nın hakimiyetindeki Belgrad’a yaptı. Belgrad’ı Osmanlı topraklarına katan Melik Süleyman Eğlek, bire bir sonraki seferini ise Akdeniz’dahi hakimiyet dayamak açısından yetişkin olan Rodos Adası’na düzenledi.

Rodos seferini başarıyla bütünler 1. Süleyman, el dönüşünde çocukluk yıllarından beri arkadaşı olan arpalık odabaşı Pargalı İbrahim’i 27 Haziran 1523’te sadır olarak atadı.

Osmanlı İmparatorluğu’nun Akdeniz’deki etkisini tasarruf etmek için 1532’de Barbaros Hayreddin Vakur’yı Armada-yı Humayun’un başına getiren Kanuncu Hükümdar Süleyman, devlete alın sâdır isyanları destekleyen Safevilere müteveccih Irakeyn Seferi’ni düzenledi. Posta esnasında evvel Tebriz’e arkası sıra Bağdat’a giren 1. Süleyman, seferdeki verimsizlik ve ev içre çekişmeler sebebiyle Pargalı İbrahim Gösterişli’yı 15 Mart 1536’bile idam cezası ettirdi.

Osmanlı’nın Akdeniz’deki hakimiyeti güçlendi

Barbaros Hayreddin Gösterişli’nın komutanlığını yaptığı Osmanlı donanması ile Cenevizli Amiral Andrea Doria’nın kumandasındaki Haçlı donanması ortada geçen Preveze Deniz Savaşı, 1536’birlikte zaferle sonuçlandı. Osmanlı İmparatorluğu’nun bu savaştan zaferle çıkması, Akdeniz’deki hakimiyetinin güçlenmesine rehavet etti.

1. Padişah Süleyman’ın şişman oğlu Şehzade Mustafa, maşrık seferindeki babasını Konya Ereğlisi’nde, 6 Ilk Teşrin 1553 tarihinde kavramak istedi. Kanuncu Şehriyâr Süleyman, yazboz tahtası terk etmek istediğine dair söylentiler mevcut oğlu Mustafa’yı kendisinin huzuruna geçmek amacıyla girdiği otağda idam cezası ettirdi. Hükümdar Süleyman Han’ın parasız olan oğlu Cihangir birlikte Halep’te seferdeyken 27 Kasım’bile ölüm etti.

Kanuncu Odalık Süleyman’ın öz hesabına Mimar Sinan’a düz yazı ettirdiği Süleymaniye Camii’nin yapımı kestirmece 6 yıl sürdü. 7 Haziran 1557’dahi yapımı tamamlanan caminin açılışını, 1. Süleyman cuma namazını burada kılarak yaptı.

Fransa Kralı 2’nci Henri, 30 Açıklık 1557’dahi, Habsburg’lar ile yaklaşık 6 yıl süren savaş dolayısıyla 1. Süleyman’a betik yazarak arkalama istedi.

Turgut Reis Bey ve Piyale Paşa kumandasındaki Osmanlı donanması 1558’dahi yola daha çok. Bunun konusunda İspanya Kralı 2. Felipe, Osmanlı Devleti’nin elindeki Trablus’u kabul etmek için Papa 4. Paulus’tan müzaheret irade etti. İspanyol İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti, Papalık Devleti, Ceneviz Cumhuriyeti, Savoie Dükalığı ve Malta Şövalyeleri’nden oluşan donanma, 10 Şubat 1560’ta Trablus’a akıllıcasına yola imdi. 7 Mart’ta Cerbe Adası’nı kayran donanmanın, burada kale düz yazı ettirmeye başladığı esnada Osmanlı donanması 11 Mayıs’ta Cerbe’ye geldi. Çevre beyninde gerçekleşen deniz muharebesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun zaferiyle sonuçlandı.

Hürrem Şehriyâr’ın vefatı

Kanuni Şehriyâr Süleyman’ın hayatını etkileyen aynı ahiret yolculuğu üstelik birbirlerine sevgileri birçok edebi esere laf olan eşi Hürrem Hükümdar’ın 1558’deki vefatı oldu.

Osmanlı Devleti’nin Hükümdarı 1. Süleyman aralarında çekişme olan oğulları Şehzade Bayezid ve Şehzade Hakikat’in simge yerlerini Amasya ve Konya’ya taşıdı. Konya Ovası’nda iki cömert beyninde güzeşte savaşı Şehzade Selim kazandı.

Yenilgiyle Amasya’ya dönen Şehzade Bayezid, babasının nöbet hazırlıklarını öğrenince Safevilere sığındı. Kanuncu, Bayezid ve oğullarını almak üzere Şah Tahmasb’a yüklü miktarda mülk ödeyerek Kars Kalesi’ni bıraktı. Şah Tahmasb tarafından Osmanlı’dan görevlilere teslim edilen Bayezid ve oğulları, 23 Temmuz 1562’bile ölüm cezası edilip Sivas’ta defnedildi.

Son seferi öncesi Eyüp Sultan Türbesi’nde dua etti

Kanuncu, 1565’teki Malta kuşatmasından hezimetle dönülmesinin peşi sıra Osmanlı Devleti’nin batıdaki çökmüş izlenimini düzeltmek üzere eskimemiş tıpkı askeri harekat kararı aldı.

Bir elan göremeyeceği İstanbul’dan Eyüp Padişah Türbesi’nde yakarış ederek ayrılan 1. Süleyman, ordusuyla birlikte Zigetvar’a gitti.

Gut (nikris) hastalığıyla uğraş fail 72 yaşındaki Odalık Süleyman Eğlek, ordunun başında şahsen bulunduğu 13. seferinde, Zigetvar Kalesi’nin kuşatılmasından ayrımsız aktarılma öncesinde, 7 Eylül 1566’üstelik vefat etti.

Vefatı gizlendi

Kanuncu’nin ölümü, seferin gidişatının tehlikeye girmesi ihtimali sebebiyle muamma tutuldu. Kuşatma süresince naaşı, tahtın altına gömüldü. Kalenin 42 günce savaş böylece fethedilmesiyle birlikte tahta geçecek olan 2’nci Gerçek’e olgun verildi. Osmanlı Devleti’nin yeni padişahı ikinci Tamam’in Belgrad’a gelmesinin arkası sıra Kanuni’nin ölümü resmi namına duyuruldu.

Osmanlı’üstelik kısaca 46 yıl tahtta mütezayit hükümdar, kılınan cenaze namazının ardından Süleymaniye Camii’nin içerisinde kayran düz türbeye defnedildi.

Osmanlı Devleti’nin arz uzun süre görev eden ve genişlik çok sefere çıkan padişahı adına kaynaklarda vadi düzlük Kanuni, Batı’dahi “Kocaman Süleyman” ve “Büyük Türk” kendisine anılıyordu.

Kanuni dönemindeki gelişmeler

Kanuncu, padişahlığı boyunca 6 milyon 557 bin kilometre olan Osmanlı Devleti toprağını 14 milyon 983 bin kilometreye çıkardı.

Kendisinden ilk hüküm sürmüş 9 padişahın kararlarını toplayan 1. Süleyman, yegâne tıpkısı kanunname yayımladı. Gâh kaynaklara göre, Şehriyâr Süleyman Eğlek’ın “Kanuni” namına anılmasının nedeni yerine kanunlara merbut olması ve inceden inceye strateji etmesi gösteriliyor.

Babası Güç Melik Dürüst tarafından yapımına başlanan 1. Doğruca Külliyesi’nin yapımını tamamlatan Kanuncu, oğlu Mehmed amacıyla Şehzadebaşı Camii’ni mensur ettirdi. Kızı Mihrimah Padişah amacıyla Üsküdar’daki Mihrimah Hükümdar Camii’ni yaptıran 1. Süleyman, hastalığı zımnında ahiret yolculuğu fail oğlu Cihangir amacıyla de Cihangir Camii’ni yaptırdı.

İstanbul’daki su ihtiyacının artması nedeniyle akarsu tesislerini yenileyerek, kırkçeşme su sistemini kurduran Kanuni, ordunun sefere çıkarken geçmesi için Büyükçekmece’dahi mevcut köprüyü birlikte Mimar Sinan’a inşa ettirdi.

İstanbul’a birçok eser bırakan Kanuncu, antrparantez Osmanlı toprakları üzerinde çokça sayıda mimarlık yapıya imza attı.

Kanuncu, bire bir zamanda savaş ganimeti kendisine getirdiği eserlerle, Osmanlı’nın kitabevi kültüründe faal olmasıyla de bilinmekteydi.

Hükümdar Süleyman’ın döneminde, Osmanlı’da eğitimde teceddüt sürecine gidildi. Medreselerdeki terbiye iki aşamaya ayrıldı. Bu kapsamda, Hanay-ı Seman medreselerinde ülfet, ilahiyat ve gökçe yazın dallarında, Süleymaniye medreselerinde ise matematik ve tıp alanlarında yetişek verildi.

Edebi eserleriyle ön planda

Padişahların içinde şair kimliğiyle civar plana sâdır ve “Muhibbi” mahlasını kullanan Kanuni’nin divanında 2 bin 779 gazel bulunuyor. Kanuni antrparantez tarihte, arz haddinden fazla gazel kaleme almış kişi yerine üstelik biliniyor.