Akkuyu Çekirdeksel Bati Santrali’nin (NGS) soğutma sisteminde kullanılacak suyun denize deşarjını sağlayacak borazan hattında bir Türk firmasının imzası yer alıyor. Tahminî 10 kilometre uzunluğa ve eksi 50 metre uzun ulaşan inhilal hattı tamamlandığında dünyanın denizaltına mobilyalı ‘arz ince ve sunma derin’ 4 metre çapında borazan hatlarından biri olacak.

Düzce, Malatya ve Romanya’üstelik fabrikaları bulunan Superlit Superlit Boru Endüstri A.Ş., deniz altına döşenen önce DN4000 mm (4 metre çapında) CTP borularını üretti. Türkiye’nin yanı sıra Avrupa’dan Afrika’ya, Amerika’dan Asya ve Avustralya’ya kadar pek çokça ülkedeki nazik projeler üzere boru gerçekleştirme fail iştirak, termik santral projelerinde tedarikçi kendisine kayran aldı. Şirketin hedefi, daha çok Akkuyu deneyimi ile Türkiye’dahi ve dünyada yeni çekirdeksel santral projelerinde vadi ahzetmek. Türkiye’nin geçmiş çekirdeksel santrali Akkuyu’nun ‘Soğutma Suyu Tahtelbahir Borulama Projesi’nin üretim, supervizyon ve mühendislik hizmetlerini gerçekleştiren firmanın Yatırımlar ve Proje Uygulama Direktörü Alperen Eroğlu, “Akkuyu NGS Projesine hususi ayrımsız borazan tasarladık. Boruların tasarımı ve üretimi ağız ağıza bu projeye özel oldu. Testleri yaklaşık 3 yıl sürdü. Uluslararası normların üstünde, erdemli standartlarda tıpkısı iş çıkardık” dedi.

“100 yılın üzerinde bakım verecek dayanıklılığa eş”

Akkuyu NGS Projesinde 2019 yılında boru tedarik sözleşmesi imzalayarak sahada çalışmaya başladıklarını aktaran Eroğlu, Akkuyu NGS amacıyla tasarlanan özel boruların bir nice aut etkene alın henüz dayanabilen hale getirildiğini, boruların iktisadi ömrünün Akkuyu NGS tamamen işletmeden çıkarılana büyüklüğünde uzattıklarını kaydetti. Eroğlu, tasarım sürecini şöyle anlattı:

“Borazan tasarım sürecinde Rosatom ve Akkuyu Nükleer A.Ş’nin arsıulusal standartların üzerinde talepleri oldu. Tafsilatlı ve hassas ayrımsız imtihan süreci geçirdik. Dünyada oylumlu olarak mergup standartlarda, borazan dizayn ömrünün 50 sene olması istenirken, Akkuyu ve Rosatom dizayn ömrünün 70 yıl olmasını istedi. Basitçe terennüm etmek icabında, normalde standart boru dizayn ömrü 50 yılken, gerçekte borunun 100 yıla mümasil problemsiz kendisine hizmet vermesini hedeflenmektedir. Boru dizayn ömrü 70 yıla çıkartıldığında ise boru ömrünün 100 yılın çok üzerinde olacağını söyleyebiliriz.”

Karma malzemeden üretilen kadeh elyaf takviyeli polyester (CTP) borular, aşındırma riski bulunmaması, peklik, yeğnilik ve mefruşat kolaylığı dolayısıyla alelhusus tahtelbahir boru hatlarında sunma makul dalgalı yerine değerlendiriliyor.

“Çevreci ve emin”

Eroğlu, deşarj hattının Akkuyu NGS’nin soğutma sisteminin makro bölümlerinden birini oluşturduğunu belirterek, “Boruların üretimi ve süpervizyonundan da mesul olduğumuz boşalma hattı, bahir altında muayyen bire bir derinlikte 4 metre çapında borularla başlıyor. Boruların çapları hattın sonlarına akla yatkın küçülüyor. Çevresel regülasyonlara akla yatkın adına, 3 ve 2 metre çapında borularla ‘difüzör’ yerine tanımlanan çoklu çıkışlar yapılarak suyun tamamını tek tıpkısı noktadan yüklemek namına, türlü olduğunca yayarak denize mankafa verilmesi sağlanıyor. Projede 460 skor difüzör kullanılıyor. Difüzör sayısının bu büyüklüğünde haddinden fazla olması ve olabilecek en yoğun noktaya kadar ulaşması nedeniyle Akkuyu Körfezini ÇED raporunda de belirtildiği kadar proje ağız ağıza güvenlidir ve çevrenin korunması üzerine en son standartlara sahiptir” diyerek konuştu.

“Sinop ve yıpranmamış projelere hazırız”

Akkuyu projesinde edinilen deneyimin Türkiye’da ve dünyada yapılacak kullanılmamış santrallerde gelişim fırsatı oluşturacağına dikkat çeken Eroğlu, “Türkiye’nin ilk çekirdeksel santral projesinde, dünyada öz alanında metin haddinden fazla ilkleri barındıran böyle mehabetli ayrımsız projede kayran ahzetmek bizim için gurur donör. Boruların tasarımından üretimine, sevkiyattan montaja kadar seçkin detayın çözümünün tamamen Türk mühendislerce yapılması, bizim üzere yüzde beniz Türk sermayesine eş firmalar amacıyla ayrı bir övünç kaynağı. Akkuyu projesinde düzlük almanın bize sağlayacağı arz eke yardım, Türkiye’dahi şu an planlanan Sinop ve İğneada nükleer santral projeleri ve henüz bilahare yapılacak olan NGS’lere bile boru hazırlık etmemizin önünü anahtar olmasıdır. Buradaki tecrübelerimizin bizi Rosatom’un deniz kenarında nesir edeceği eskimemiş projelerine birlikte taşıyacağını düşünmekteyiz. Örneğin Mısır’da başlanan proje birlikte bizleri az çok heyecanlandırmaktadır” ifadelerini kullandı.

“Türk mühendisler çekirdeksel alanında birikim kazanıyor”

Akkuyu NGS Projesinin Türk mühendislere repertuvar kazandırdığını ve çekirdeksel alanda da ayrımsız know-how oluşturduğunu anlatım fail Eroğlu, şöyle devam etti:

“Akkuyu Çekirdeksel A.Ş.’üstelik yüzlerce Türk mühendis çalışıyor ve pres sırasında da çalışmaya devam edecekler. Öte yandan, Türk mühendislerin Rusya’bile NGS’lerde eğitim almaları için de imkan sağlanıyor. Türkiye’nin geçmiş NGS’sinin inşaat aşamasına şahitlik etmeleri onlar amacıyla ayrı ayrımsız kazanç olacak. Çoğu mühendise de yapım ve kurulum aşamasında yer aldığı benzeri tesiste harıldamak nasip olmamaktadır. Bu format mühendislerin gelişimi ve sistemi niteliksiz kavramaları açısından ayrı benzeri ehemmiyet arz etmektedir. Değişik taraftan halen şantiye içerisinde binlerce Türk mühendis inşaatların galiba bölümlerinde saha almaktadır. Sinop’ta 2. NGS inşaatı başladığında eminim kim bu mühendislerin sunma beş altı yarısı orada da çalışmaya devam edecektir.”

“Kesim ekonomisine ve istihdama yardım”

Akkuyu NGS şantiyesinde iş programına akla yatkın kendisine personel sayısının zaman zaman değişkenlik gösterdiğini kaydeden Eroğlu, madun taşeronlarla ile birlikte istihdam edilen personel sayısının 150’ye kadar ulaşabildiğini söyledi. İstihdamın ağırlıkla bölgeden karşılandığını belirten Eroğlu, “Bu süreçte bölge halkından temin edilen personellere, 3 ile 6 ay beyninde mütebeddil sürelerde mesleksel eğitimler verilmiştir. Sonunda nahiye halkından realizasyon edilen personellerin ferdî gelişimlerine birlikte antrparantez destek olunmuştur. Halen şantiyemizde fariza alan işçilerin yüzdelik 70’ini evcil halktan gerçekleştirme edilen ve eğitilen personeller oluşturmaktadır” dedi.

Projenin bölgeyi cazibe merkezi haline getirdiğinin altını çizen Eroğlu, yıllara göre değişimi şu sözlerle anlattı: “2018 yılından bu yana Akkuyu Nükleer Şantiyesine antre huruç yapmaya başladık. 2018 yılında da bölgedeki ticari hareketliliğin ve yörenin gelişmeye başladığını görebiliyorduk. Buna karşın güz kış sezonunda Silifke, Taşucu, Yeşilovacık, Aydıncık ve Gülnar bölgesinde metanetli çokça otel kapanmakta ve iş yerleri, lokanta üzere seyahatlerimizde ihtiyaçlarımızı karşılayacağımız ticari işletmeler faaliyetlerini saat 18.30’da sonlandırmaktaydılar. Oysa 2019 yılı itibariyle kış sezonu dahil hep oteller umum kapasite ile çalışmaya başladı, it canlı çokça yeni otel açıldı, geç saatlere kadar bilcümle işletmeler hizmetlerini sürdürür ağıl geldi. Oldukça fazla bakir ticari işletme açıldı ve halen açılmaya devam etmekte. Diğer taraftan pandemi süreci üstelik dahil görünmek üzere bölgede hane inşaatları yordam kesmeden artarak devam ölçü oldu. Hele Yeşilovacık, Taşucu ve Gülnar bölgeleri dışarıdan göç kayran yerleşme bölgelerinin arasına girdi.”

“Akkuyu NGS ile yekpare önyargılar kırılacak”

Eroğlu, ayrıntılı yıllar herhangi bir soy enerji üretim tesisinde vadi düzlük aynı mühendis olduğunu vurgulayarak, şöyle devam etti: “Yer çevreci ve saf enerji nükleer enerjidir. Sadece diğerlerine kıyasla henüz yüksek bire bir sıkı düzen ve özen istemektedir. Akkuyu NGS, Türkiye amacıyla yalnızca tıpkı başlangıçtır. Nükleer enerji temiz ayrımsız enerji kaynağıdır. Mecmu erke bağımsızlığına sahip olabilmek için elan aşkın çekirdeksel santralin yapılması gerektiğini düşünüyorum. Eminim ki Akkuyu NGS devreye girdiğinde çekirdeksel erke, Türkiye’üstelik elan dolgunca tanınacak ve önyargılar kırılacaktır.” – MERSİN