EGE Üniversitesi (EÜ) Botanik Parkı ve Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım ve ekibi, Muğla’nın Köyceğiz ilçesinde tayin edilen yıpranmamış ayrımsız ham soğan (Allium) türünü selen dünyasına kazandırdı. Muğla soğanı adı verilen bitkinin Latince adı ise bitkinin bilimsel keşfini özne Ayhan Toprak’a atıfla “Allium ayhan-toprakii Sebep” oldu.

Muğla’bile etkili ve bitkiler ve koruma alanları yönetimi üzerine icraat yapan Dr. Biyolog Ayhan Yerey, tıpkısı bölümü Denizli sınırları süresince olan Sandras Dağı’nın Köyceğiz ilçesi kesimindeki 2 bin 200 ile 2 bin 250 metre rakımlı Çiçek Ata zirvesinde, ayrımlı olduğunu düşündüğü tıpkısı bitkiye rastladı. Toprak, bitkiye ait etraflı fotoğrafları, EÜ Nebatat Bahçesi ile Herbaryum Aplikasyon ve Araştırı Merkezi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım’a ulaştırdı. Sebep, yaptığı araştırı sonucunda bitkinin literatürde kaydının olmadığını belirledi. Erdemli Lisans Öğrencisi Seval Erdem ve Doktora Öğrencisi Tuğkan Özdöl’ün de dahil olduğu yer ve laboratuvar çalışmasının arkası sıra hazırlanan ‘Muğla soğanı’ mevzulu bilimsel makale, Finlandiya merkezli uluslararası hakemli dergi Annales Botanici Fennici’dahi yayımlandı. Bilim dünyasına kazandırılan bitkiye ‘Muğla soğanı’ adı verildi. Bitkinin ilmî ismi, keşfi eden Ayhan Yerey’a atıfla “Allium ayhan-toprakii Saika” oldu.

Veli Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, Egeli akademisyenlerin Anadolu’nun nebat zenginliklerini dolaşma yüzüne çıkarmaya devam ettiklerini vurgulayarak, “Üniversitemizin üretken bilim adamı Prof. Dr. Hasan Sebep, yeni nebat türlerini veri dünyasına kazandırmaya devam ediyor. Son namına Muğla’nın Köyceğiz ilçesinde belirleme edilen yıpranmamış bir toy soğan türünü malumat dünyasına kazandırdı, kendisini tebrik kartı ediyorum. Dünyada olduğu kabil ülkemizde de endemik bitki türlerinin sağlık, kozmetik, turizm ve ekonomiye şanlı katkısı olduğu biliniyor” dedi.’TÜRKİYE’DE BULUNAN ENDEMİK SOĞAN SAYISI 120’YE ULAŞTI’Yeni bire bir çekingen soğan türünü bilgi dünyasına kazandıran Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Dünyada tahminî adına 900 kadar yabani soğan türü var. Türkiye’birlikte bunlardan 224’ü bulunuyor. Zir garip ve varyeteleriyle alay malay bu nüsha 231’dir. Bunlardan 119’u hemen Türkiye’da yayılış gösteren, endemik türlerdir. Keşfettiğimiz ‘Allium ayhan-toprakii Sebep’ Muğla soğanı türüyle bu suret 225’e yükseldi ve endemik sayısı dahi 120 oldu. Muğla soğanı, Muğla’nın Köyceğiz ilçesi sınırlarında kâin Sandras Dağı’nın Çiçek Ata zirvesinde, 2 bin 200 ile 2 bin 250 metrelik yükselti aralığında yayılış gösteriyor. İlk yerine bu türün keşfi bir doğasever olan Ayhan Toprak yoluyla kötü yürüyüşü esnasında bulundu. Bizlerle iletişime sabık Ayhan Arazi, tarafımıza gönderdiği bitkiye ilişkin fotoğraflardan bu bitkinin berenarı değişik tıpkı soğan türü olduğu kanısı bizlerde oluşunca, sahada yaptığımız bilimsel çalışmalar sonucunda bitkinin bugüne büyüklüğünde aşina yabani soğan türlerinden olmadığı kanısına vardık” dedi.’SANDRAS DAĞI BİYOÇEŞİTLİLİK AÇISINDAN BERENARI ÖNEMLİ BİR YER’Muğla soğanının yayılış gösterdiği Sandras Dağı’nın biyoçeşitlilik açısından berenarı balaban tıpkısı konumda olduğunu vurgulayan Prof. Dr.  Saika, “Muğla soğanı kısaca adına 0,4 kilometrekarelik benzeri alanda ve tahminî 150 ile 200 skor kadar bulunuyor. Sandras Dağı, ofiyolit asıllı bir kayaç olan ‘serpantin’ kendisine tanıdık alelumum içerisinde çıpa, magnezyum, krom kadar metaller içeren esas kaya ve topraktan meydana geliyor. Bünyesindeki bu metaller genellikle faziletkâr oranda bitkilerde toksik bire bir gravite yaratıyor. Bu nedenle bu kalıp serpantin topraklarda hararetli bitkiler bu ortama adapte olarak bu alanlara has endemik enva kendisine karşımıza çıkmaktadır” diyerek konuştu.

Sandras Dağı’nın kendisine arpalık dünyada elden 30 büyüklüğünde endemik nebat türünü bünyesinde barındırmanın yanında sair alanlarda birlikte yayılış gösteren yaklaşık 150 civarında endemik tür içerdiğinin altını çizen Prof. Dr. Sebep, şöyle bitmeme etti:

“Bu dağda bulunan ve başlaması planlanan bakir beyaz zehir sahaları, ülkemiz ve dünya üzere biyoçeşitliliğin gözbebeklerinden olan, 30’dan aşkın noktasında endemik türü barındıran ve toplamda 150 civarında endemik bitkiye ehil Sandras Dağı için çokça büyük yıldırma unsuru adına görülmektedir. Bu alanda antrparantez Anadolu’ya evvel mevrut atalarımızı gören abide karaçamlar mevcuttur. Alelumum 800 ile 1200 yaşına ehil bu karaçamlar bizlere doğa mirasıdır. Bu nedenle Sandras Dağı’na ait tahribatı engelleyecek çözümlerin bir zaman geçmiş devreye girmesi zaruridir. Muğla soğanını elan keşfetmişken yok olmasına ayn yumamayız” dedi.